İŞ SÖZLEŞMESİ HANGİ HALLERDE GEÇERSİZDİR?
Admin
İş Sözleşmelerinin geçersizlik halleri Hukuk Sistemimizde Türk Borçlar Kanunu ve İş Kanununda yer alan genel hükümler ve özel düzenlemelerle açıklanmıştır.
Öncelikle İş Sözleşmesinin karşılıklı bir irade beyanı olduğu dikkate alınarak sözleşmeyi imzalayan tarafların İradelerinin sıhhati önemlidir. Bu bilgiden hareketle iş sözleşmesinin geçersiz kılan hallerden kısaca bahsedelim:
A. İrade Sakatlıkları
1. Yanılma: Taraflardan birinin sözleşmenin esaslı noktalarından birinde yanılması durumudur (TBK Md 30). Örneğin işçinin yapacağı işin niteliği hakkında yanılması.
2. Aldatma (Hile): Taraflardan birinin diğerinin yanıltarak sözleşmeyi yapmaya ikna etmesi durumudur TBK Md 36). Örneğin çalışanın kendi nitelikleri hakkında yalan beyanı.
3. Korkutma (Tehdit): Taraflardan birinin diğerini haksız bir korku ile tehdit ederek sözleşme yapmaya zorlamasıdır. Örneğin işverenin işçiyi işten çıkaracağı biçimnde korkutarak daha düşük ücretle sözleşme imzalatması.
Taraflardan herhangi biri iradesinin yanıltılarak sözleşme imzaladığını idrak ettiği tarihten itibaren 1 yıl süre ile sözleşmenin iptalini isteyebilir. Tazminat hakları da saklıdır.
B. Sözleşme Konusunun Geçerliği
TBK Md 27 uyarınca iş sözleşmesinin konusu, hukuka, ahlaka, kamu düzenine ve kişilik haklarına aykırı olamaz. Ayrıca sözleşmenin konusu da imkansız olamaz. Örneğin olmayan bir iş üzerine sözleşme yapılması gibi.
C. Şekil Şartına Aykırılık
İş Kanunu'nda iş sözleşmeleri için genel olarak bir şekil şartı aranmaz. Sadece 8. maddede işverenin en geç 2 ay içerisinde işçiye yazılı bir belge vermesi zorunluluğu bulunmaktadır. Ama bir önceki yazımızda da belirttiğimiz gibi iş sözleşmelerinin türleri bulunmaktadır. Kanun'da bazı türler için özellikle "yazılı yapılmalıdır" ifadesi yer alır. Örneği Belirli Süreli İş Szöleşmeleri, Uzaktan Çalışma Sözleşmleri, Takım Sözleşmeleri, Çağrı Üzerine Çalışma Sözleşmeleri yazılı yapılmak durumundadır.
D. Ehliyetsizlik
Burada ehliyetten kasıt araç ehliyeti değil :), tarafların hukuki işlem yapma ehliyetidir.
**** Örneğin Akıl hastaları, Akıl Zayıflığı olan kimselerin yani TAM EHLİYETSİZLERİN imzaladıkları sözleşmeler kesin olarak geçersizdir. Bu kişilerin ayırt etme gücü yoktur.
**** Ergin olmayan veya kısıtlı kişilerin imzaladıkları sözleşmeler de yasal veli veya vasisinin onayı ile geçerlilik kazanmaktadır. Veli veya vasinin onayı olmayan sözleşmeler askıda geçersizdir, sonradan onaylanmaları halinde geçerlilik kazanırlar.
E. Muvazaa
Tarafların üçüncü kişileri aldatmak amacıyla gerçek amaçlarına uymayan bir sözleşme yapmaları durumudur. Muvazaalı sözleşmeler kesin olarak geçersizdir. Örneğin akdin niteliğine ilişkin muvazaalı sözleşme imzalamak.
SONUÇ: Geçersiz bir iş sözleşmesi kural olarak, baştan itibaren hüküm ve sonuç doğurmaz. Ancak hakkaniyet gereği iş ilişkisi devam etmişse, ortada bir emek söz konusu ise işçinin korunması ilkesi devreye girerek işçinin menfaatleri ön planda tutulmaktadır. İş Sözleşmesinin geçersizliği yargı organları tarafından tespit edilmelidir. Özetlemek gerekirse sözleşmenin şekli, konusu, tarafların ehliyeti ve elbette Kanunlara aykırı suç unsuru taşıyan diğer hususlar İş Sözleşmesini geçersiz kılabilmektedir.
